Al 25 jaar wachten op een Elfstedentocht? We wachten al 200 jaar op de Twaalfstedentocht!

De Twaalfstedentocht is slechts twee keer verreden. In 1676 stapten vier mannen uit Koog aan de Zaan het ijs op om via onder andere Haarlem, Amsterdam, Naarden, Purmerend, Enkhuizen en Alkmaar weer terug te keren naar huis. In de winter van 1822 deden twee broers, ook uit Koog aan de Zaan, opnieuw een geslaagde poging. Bedenker van deze monstertocht is Zaankanter Claas Caeskoper.

Caeskoper kan het idee van een schaatstocht langs steden niet uit Friesland hebben 'gestolen'. "Hij schaatste zijn tocht in 1676 en de eerste melding van iemand die in zijn eentje langs de elf Friese steden schaatste komt uit 1749", aldus sporthistoricus Jurryt van de Vooren. 

Schaatsen bij volle maan

Claas Caeskoper stapt op 19 december 1676 met drie Zaanse vrienden het ijs op, om vier uur 's morgens. Hij houdt een nauwkeurig verslag bij. De vier mannen zijn goed getraind en het heeft lange tijd flink gevroren. De maan verlicht de meren en sloten, er staat weinig wind.  "Je moet je voorstellen dat er toen nog geen kunstverlichting was. Een volle, of bijna volle maan, was echt nodig om de scheuren te zien, want het grootste gedeelte van de tocht was in het donker. Anders was echt niet te doen", vertelt Van de Vooren.

Ruim 16 uur op de schaatsen

De mannen schaatsen in één ruk naar Haarlem, dan richting Amsterdam en door naar Weesp, Naarden en Muiden. De Zuiderzee is bevroren, dus ze kunnen naar Pampus oversteken en vanuit daar weer de dijk over, richting Purmerend. In zijn verslag schrijft Caeskoper dat daar de eerste pleisters nodig zijn. De tocht vervolgt zich via Hoorn, Enkhuizen en Medemblik naar Alkmaar. Daar begint het nog even flink te sneeuwen. Om half negen 's avonds komen de vier moe, maar voldaan terug in Koog aan de Zaan. 

In de winter van 1822 wagen de broers Klaas en Willem Oostindië zich aan de tocht. Vanwege de barre omstandigheden schaatsen ze de route andersom, dus eerst naar Alkmaar en dan via Haarlem weer terug. Het ijs is slecht, delen moeten ze wandelen. "De wind werd alleen maar harder en de Zuiderzee was niet dichtgevroren. Ze moesten daarom 30 kilometer extra schaatsen", aldus Van de Vooren. Na bijna een dag lang ploeteren komen ze weer terug in Koog aan de Zaan. 

Is een Twaalfstedentocht nog mogelijk?

Voor zover bekend heeft niemand meer de tocht geschaatst na de gebroeders Oostindië. Van de Vooren vraagt zich af of dat überhaupt nog mogelijk zou zijn. "Het landschap is inmiddels zó veranderd. Het is de ook de vraag of al die steden nog wel via het water bereikbaar zijn. Bovendien moet het dan ook zo hard vriezen, dat er die winter dan waarschijnlijk al drie Elfstedentochten zijn verreden." 

Op 29 december 2022 is het exact 200 jaar geleden dat de Twaalfstedentocht voor de laatste keer werd verreden. Sporthistoricus Van de Vooren is bezig om een groot digitaal project op te zetten, zodat mensen de tocht straks kunnen 'herbeleven'. In welke vorm is nog niet helemaal bekend, maar de sporthistoricus heeft inmiddels bij veel Noord-Hollandse archieven al materiaal opgevraagd.