De Gooise Mallorca-verdachten lopen nog steeds vrij rond: dit is waarom

Mocht je het tot nu toe gemist hebben: twee weken geleden overleed Carlo Heuvelman (27) toen hij en een paar vrienden na een avond stappen in Playa de Palma werden aangevallen door een grote groep landgenoten. Ze sloegen en schopten Carlo zo hard dat hij zwaargewond in het ziekenhuis belandde, waar hij een paar dagen na de vechtpartij overleed aan de gevolgen ervan. 

Al snel werd een groep Gooise jongens door de Spaanse politie aangewezen als mogelijke daders. Ze waren met dertien jongens op vakantie op het eiland. Van de groep zouden negen jongens - acht Hilversummers en een Bussumer - betrokken zijn bij de vechtpartij. 

Hoe staat het er nu voor met de zaak?

De Spaanse politie heeft de afgelopen twee weken onderzoek gedaan naar de zaak en het dossier eerder deze week overgedragen aan de Nederlandse autoriteiten. Dat betekent dat de verdachten hoe dan ook niet worden vervolgd in Spanje, maar dat de Nederlandse justitie zich over de zaak gaat buigen. 

Het is niet zo dat justitie de zaak meteen verder kan oppakken. "We hebben alle stukken afgelopen woensdag doorgestuurd gekregen, maar moeten nu bijna van voor af aan beginnen", vertelt Mary Hallebeek, woordvoerder van het Openbaar Ministerie. "Alle stukken moeten vertaald worden, maar we moeten ook alle gegevens weer aan elkaar koppelen. Zo moet er gekeken worden naar de aangiftes, getuigenverhoren, camerabeelden en zo verder. Dat kost tijd. We hebben eerder aangegeven dat we één tot twee weken nodig hebben."

Waarom dragen de Spanjaarden de zaak over? Worden de 'rijkeluiskindjes' voorgetrokken?

De overdracht van de zaak gebeurt op verzoek van de Spaanse onderzoeksrechter. Die oordeelt dat het beter is dat de vervolging van de verdachten in Nederland plaatsvindt.

Het is volgens justitie dus niet zo dat 'rijke ouders' van de verdachten dat voor elkaar gekregen hebben, zoals veel mensen denken. "Er zijn verschillende internationale verdragen die iets zeggen over hoe je moet omgaan met een buitenlandse verdachte. Kort gezegd kan een land kiezen om, bij vervolging van een buitenlander, dat zelf te doen of het thuisland te vragen om het onderzoek over te nemen. In dit geval heeft de Spaanse onderzoeksrechter geoordeeld dat vervolging beter in Nederland kan plaatsvinden", stelt justitie.

Dat de zaak wordt overgedragen aan Nederland valt wel te verklaren, zegt advocaat Eric Steller van advocatenkantoor Meijers Canatan Advocaten, dat met regelmaat internationale strafzaken doet.

Volgens hem zijn er meerdere plausibele redenen. Steller: "Los van dat dit is gebeurd op Spaans grondgebied, is het verder een Nederlandse zaak. Het slachtoffer is Nederlands, de verdachten zijn dat ook. Daarnaast is het strafrechtelijk onderzoek nog heel pril. Er zijn beelden en misschien een paar getuigen en medische verslagen. Wat er nog gedaan zal moeten worden kan het beste in Nederland, namelijk het horen van de verdachten. Dat kan dan ook gewoon in het Nederlands. Het komt bovendien de snelheid ten goede. Nu hoeven de verdachten niet eerst de overleveringsprocedure te doorlopen. Dat kost veel tijd."

Daarnaast komt dat ook de verdachten ten goede, stelt Steller. "Het zijn nog jonge verdachten, de meesten misschien net meerderjarig. Naar de omstandigheden van de verdachten wordt ook wel gekeken. Ze hebben hier beter contact met hun advocaat of met hun naasten. Daarnaast bestaat de mogelijkheid om in een (jeugd)gevangenis in Nederland iets van een opleiding te volgen. Dat zal ongetwijfeld ingewikkelder zijn in Spanje. Er zijn echt genoeg argumenten te verzinnen waarom het beter is om deze zaak beter in Nederland te behandelen."

Hoe kan het dat de verdachten nog steeds vrij rondlopen?

Verreweg de meest gestelde vraag van de afgelopen week. De Spaanse politie vertelde vlak na de vechtpartij al kraakheldere beelden te hebben, onder meer van een beveiligingscamera vlak boven de plek van de vechtpartij.

Daarnaast hebben ook omstanders beelden gemaakt van de bewuste vechtpartij, waarvan ook beelden op het internet worden geplaatst. Ook circuleert er een lijstje met namen en een foto van de groep verdachten én liggen er twee aangiftes van jongeren die zeggen op de bewuste avond in de buurt door dezelfde groep te zijn aangevallen. Dat maakt het voor justitie een koud kunstje om de verdachten op te sporen, zou je denken. 

Dat ligt echter een stuk ingewikkelder dan het lijkt. "We kennen de verhalen, we hebben ook de beelden gekeken, maar we moeten echt nog gedegen onderzoek doen", vertelt Hallebeek namens justitie. "Zo moeten we onderzoeken welke personen op de beelden wat precies hebben gedaan en moeten we dat koppelen aan namen en rugnummers. De Spaanse politie heeft een hoop werk gedaan, maar we moeten van alle verdachten precies in kaart brengen waar we ze van kunnen verdenken en of hun rol ook volgens het Nederlandse wetboek strafbaar is."

Tot justitie concrete bewijzen heeft - meer dan alleen een online lijstje met namen en een video - kan er simpelweg niemand opgepakt worden. "Daar moeten we tenslotte een bewijsbare reden voor hebben. Ik snap goed dat mensen zich afvragen waarom er nog geen aanhoudingen zijn, maar het is in Nederland niet zo dat we zomaar mensen kunnen oppakken en verhoren. Gelukkig maar zelfs."

Advocaat Steller erkent dat. "Er moet natuurlijk wel een stevige verdenking liggen voordat je iemand kunt aanhouden", legt hij uit. "Daarnaast moet er een reden, een grond, zijn om tot voorlopige hechtenis over te gaan, zoals vluchtgevaar, herhalingsgevaar, het onderzoeksbelang of een geschokte rechtsorde. Vluchtgevaar is er niet, omdat een deel van de jongens zichzelf ook gemeld heeft bij de politie. Het herhalingsgevaar lijkt er ook niet echt te zijn. Normaal gebeurt het wel eens dat verdachten worden aangehouden, vanwege het onderzoeksbelang. Vooral vlak na een incident, zodat ze apart gehoord kunnen worden en hun verhaal niet op elkaar kunnen afstemmen. Ze hebben elkaar nu al uitgebreid kunnen spreken, dus dat belang valt weg."

Komen de jongens er beter vanaf nu niet Spanje, maar Nederland de zaak overneemt?

Dat de jongens geen vervolging in Spanje staat te wachten, klinkt voor veel mensen als een voordeel voor de verdachten. Een veelgehoord argument: de Nederlandse rechter straft ze veel lichter. Maar is dat wel zo?

De straffen die Nederlandse rechters opleggen zijn de laatste jaren veel zwaarder geworden. Daar komt bij: de maximale straf voor doodslag, waar deze zaak tot nu toe het meest weg van heeft, is onlangs verhoogd van 15 naar 25 jaar. Toch wil een veroordeling zeker niet zeggen dat de jongens deze maximale straf krijgen.

Een veroordeling in Spanje zou betekenen dat de jongens zeker voor minimaal tien jaar en maximaal vijftien jaar achter de tralies verdwijnen. Kortom: daar hoeft niet heel veel verschil in te zitten. 

Een groot verschil is wel dat Spanje en Nederland anders omgaan met vervroegde vrijlating. Tot voor kort hoefde je in Nederland 'slechts' tweederde van je straf uit te zitten om weer voorwaardelijk op vrije voeten te komen. Dat is niet meer zo. Veroordeelden kunnen nu tot maximaal twee jaar voor het einde van hun straf vrij komen. Spanje heeft meer mogelijkheden om vervroegd vrij te komen, waardoor je vergeleken met Nederland bij een zwaardere straf toch minder lang in de gevangenis hoeft te zitten.  

Aan de andere kant zijn er natuurlijk nog wel de omstandigheden als je uiteindelijk in de gevangenis zit. Die zijn in Nederland vele malen beter. De gevangenissen zijn beter, maar veroordeelden hebben ook meer bewegingsvrijheid. Veroordeelden kunnen opleidingen volgen, maar ook simpelweg een groter deel van de dag hun cel uit. 

Dat is in Spanje heel anders. Gevangenen zitten een groot deel van de dag in hun cel en mogen vaak slechts een uurtje luchten. Ook die cel is geen pretje: het zijn kleine kamertjes, waar je met andere verdachten zit.

Daarnaast is de hygiëne er vaak ook niet al te best, weet ook Rob van der Dussen, wiens zoon Romano twaalf jaar lang meerdere Spaanse gevangenissen van binnen zag. "Ze mochten maar een uurtje per dag naar buiten. De rest van de dag zat hij tussen de kakkerlakken, slapen deed hij op een bed dat niet veel meer was dan een stuk schuimrubber."

Hoe gaat het nu verder?

Als het onderzoek van justitie vordert, zullen er op een gegeven moment getuigen worden verhoord en zullen er ook verdachten worden aangewezen en verhoord. Daarna zal dat, als er genoeg grond voor is, leiden tot een rechtszaak. Daar kan makkelijk nog wel een half jaar overheen gaan, zo niet langer. 

Over hoe snel het onderzoek gaat is ook weinig zinnigs te zeggen. Het Openbaar Ministerie doet gedurende het onderzoek geen uitspraken over de inhoud van het onderzoek.